gebelik testi ve HCG hormonu

[Sevgi]

Bu bölümde HCG hormonu, kanda ve idrarda yapılan gebelik testleri ile gebeliğin erken dönemlerindeki bulgular ele alınmaktadır.

Hamileliğin erken döneminde yükselerek önce kanda sonra da idrarda tespit edilebilir hale gelen HCG hormonu, gebelik testlerinin pozitifleşmesine sebep olmaktadır.

Bu nedenle HCG hormonuna “gebelik hormonu” da denilebilir.



HCG hormonu nasıl salgılanır?
Yumurtalıklardan atılan bir yumurta hücresinin (oosit) tüpten aşağıya doğru inerken sperm hücresi ile karşılaşması sonrasında gelişen döllenme (fertilizasyon) olayı ile birlikte HCG hormonu salınımı da başlamaktadır.

Öncelikle çok düşük düzeylerde salınıma başlayan HCG hormonu oluşan gebelik ürününün 5-6 günlük seyahati sonrasında rahim içine yuvalanması (implantasyon) ile birlikte hızla yükselmeye başlar.

Bir yandan bölünerek çoğalan diğer yandan rahim içine entegrasyonu sağlayan dokuların oluşumu ile 40 haftalık bir maratonu içine alacak embriyonik hayatın ilk safhaları da böylelikle başlamış olmaktadır.

Embriyo büyüdükçe farklılaşma ile gelişen bir takım hücreler “plasenta” adı verilen ve ileride bebekle anne arasında madde-besin alışverişinde köprü görevi görecek olan organı şekillendirir.
İşte HCG hormonunun ana kaynağı da koryonik plasental dokunun “trofoblast” adı verilen segmentinde yer alan hücrelerdir.
HCG hormonunun yapısı…
HCG veya daha uzun açılımı ile “Human Chorionic Hormon” adı üstünde insan plasentasındaki koryonik hücrelerden sentezlenen ve gebeliğin devamı için şart olan protein yapısındaki bir hormondur.

HCG hormonunun alfa (α) ve beta (β) olmak üzere iki ayrı alt grubu (sub-unit) vardır. Alfa HCG, kanda dolaşan LH (Lüteinizan hormon) ve TSH (Tiroid Stimulan Hormon) ile oldukça benzer yapıdadır. Hatta kanda ölçüm değerleri bu benzerlikten ötürü yanlış sonuçlar verebilmektedir.

HCG hormonunun beta alt grubu ise bahsi geçen hormonlarda oldukça ayrı bir yapıya sahiptir ve bu nedenle kanda gebelik testlerinde daha sensitif (duyarlı) bir sonuç vermektedir. Tüm bu sebeplerden dolayı kanda gebelik testlerinde ölçülen HCG hormonunun beta subunit’i veya daha kısa adıyla β (Beta) HCG’dir.

Hamilelikte tarama testleri ve β-HCG
Bazı genetik hastalıklarda kanda dolaşan β-HCG hormonunun ölçülmesi bebeğin sağlığı açısından indirekt bulgular verebilmektedir.

Hamilelikte tarama testlerinden ikili test 11.-14. hamilelik haftaları arasında yapılmaktadır. Bu dönemlerde Down sendromu gibi bir takım genetik anormalliklerde kanın serumunda dolaşan serbest (free) β-HCG değerleri normalin iki katına kadar çıkmaktadır.

Yine 16.-18. hamilelik haftalarında yapılan üçlü tarama testlerinde de Beta HCG değerinin normalin üzerinde olması, Down sendromu açısından risk oranını arttırmaktadır.

HCG hormonunun görevi
Progesteron, bebeğin rahim içinde yuvalanmasını ve tutunmasını sağlayan hayati bir hormondur. Gebeliğin ilk dönemlerinden itibaren yumurtalıklardan salgılanarak gebeliğin devamını sağlar.

HCG hormonunun temel görevi ise özellikle gebeliğin ilk üç ayında, (plasentanın (eş kısmının) oluşumuna kadarki süre içinde) progesteron hormonunun salınımını uyarmaktır. Bu üç aylık dönem sonrasında plasenta devreye girecek ve gebeliğin devamı için gerekli hormonları salgılayacaktır.
Hamilelikte HCG düzeyleri
Gebeliğin oluşması ile birlikte döllenmeden sonraki 8-9. günlerde yükselmeye başlayan HCG düzeyleri, her geçen gün ikiye katlanmaktadır. Buna “doubling time” (ikiye katlanma süresi) adı verilmektedir. İlerleyen gebelik haftalarında ikiye katlanma süresi zaman geçtikçe hız keserek yavaşlamaktadır.



9. gebelik haftasına kadar yükselen HCG hormonu düzeyleri bu haftadan sonra düşüşe geçmektedir. 12.-13. gebelik haftalarından itibaren, plasentanın gebeliğin devamı ile ilgili fonksiyon alarak hormon üretimine başlaması ile birlikte yumurtalıklardan salgılanan progesteron hormonuna ihtiyaç azalmaktadır. (Yandaki grafik)

Normal gebelikte Beta HCG düzeyleri
Normal bir hamilelikte Beta HCG düzeyleri oldukça değişik düzeylerdedir. Bu nedenle HCG hormonu düzeyine bakarak gebelik haftasını tahmin etmek çok doğu bir yol olmayacaktır.

Gebeliğin kesin haftasını söylemek için basit bir ultrason değerlendirmesi yeterlidir.

Benzer şekilde bebeğin sağlık durumu ve canlı olup olmadığı da ultrason değerlendirmesi ile açığa kavuşabilir. Çünkü bebek ölü olsa dahi plasentadan düşük miktarda da olsa HCG hormonu salgılanmaya devam etmektedir.

Hipofiz bezinde LH üreten hücreler çok az miktarda hCG de üretirler. Gebe olmayan bir kadının kanında 5-10 IU/mL düzeyinde hCG saptanmasının nedeni bu üretimdir.

Teorik olarak kanda 10 miliinternasyonel unite/ml üzerinde HCG hormonu düzeyinin saptanması ile "gebelik teşhisi" konulabilir.

Son Adet Tarihi
HCG (mIU/ml)
3 hafta10 - 504 hafta3 - 4265 hafta19 - 7,3406 hafta1,080 - 56,5007 - 12 hafta7,650 - 288,00013 - 16 hafta13,300 - 254,00017 - 24 hafta4,060 - 165,40025 - 40 hafta3,640 - 117,000

HCG hormonu ve gebeliğin bulantı kusmaları
9. gebelik haftasında en yüksek düzeylere çıkan ve bu haftalardan itibaren düşerek plato çizen HCG hormonu bir yerde gebelikte ortaya çıkan bulantı kusmaların (Hyperemesis Gravidarum) da nedeni olarak gösterilmektedir. Genelde gebeliğin ilk aylarındaki bulantı ve kusmalar ilk üç ayın tamamlanması ile birlikte HCG hormonunun düşüşüne paralel şekilde azalmaktadır.
Yine HCG hormonun normalin üstünde olduğu ikiz gebelik ve üzüm gebeliği (mol hidatiform) gibi durumlarda bulantı ve kusmalar da çok ileri boyutlara taşınabilir.

Beta HCG anormal değerleri
Bazı durumlarda kanda bulunan HCG değeri normalin altında veya üstünde olabilir veya HCG artışları normalden farklı düzeylerde seyredebilir. Seri olarak ölçülen HCG düzeyleri bize gebeliğin gidişatı ile ilgili bilgiler de verebilmektedir.