2–4 yaş dönemi çocukların zihinsel gelişimleri

[Sevgi]

İşlem Öncesi Dönem (2–6 yaş arası): Bu dönemi de iki ayrı dönemde ele alabiliriz.

Sembolik-kavram öncesi dönem (2-4 yaş arası): Bu dönemde çocuğunuz sembolik düşünmeye geçer ve dil yeteneği gelişir. Kullandığı kavramlar kendine özgüdür. Nesneleri ya da davranışları başka şeylerin yerine de kullanabilir. Bir şeyi başka bir şeyle sembolleştirebilir. Bunu şöyle bir örnekle açıklarsak; günümüzde cep telefonları yetişkinler tarafından çok sık kullanılmaktadır. Bunu gözlemleyen çocuğunuz sizin davranışınızı taklit ederek, herhangi bir oyuncağını telefon gibi kullanabilir. Oyunlarında da sembolik düşünceden faydalanırlar.

Bir nesnenin başka biri tarafından farklı algılanabileceğini tahmin edemez. Ben merkezcidir. Kullandığı semboller kesin kavram ve kurallar olarak değerlendirilmemektedir. Bu dönemde olan çocuğunuz, başka bir çocuğun ya da yetişkinin görüşüne önem vermez. Mantıksal düşünme henüz gelişmemiştir. Nesnelerin görünümleri çocuğunuz üzerinde etkilidir ve değişme gösterebileceğini kabul etmez.

Dil gelişimi ile konuşmaya başlayan çocuğunuz kendine özgü kavramlar oluşturarak konuşur. Onun sorularına bıkmadan usanmadan cevap verebilmeniz önemlidir. Kısacası çocuğunuz kendi benliğini kavramaya başlamıştır. Bağımsız davranır. Sahip olduğu nesneleri tanır ve var olanları da sahiplenir. "Bu benim" bu yaş dönemi çocukların çok sık kullandığı bir cümledir. Özellikle 2–2,5 yaş dönemi çocuğu engellenmekten hoşlanmaz. Çocukların kendini göstermeye ve kabul ettirmeye yöneldiği zor bir dönemdir.

3 yaşına kadar bu dönem çocuğunuz kendi başına oynar. Bu yaştan sonra, grup oyunlarına ilgisi artar ve kendi yaşıtları ile oynamaya başlar. Bazen oyuncaklarını paylaşmakta güçlük yaşayabilir. Kurallara uymazsa oyundan atılabileceğini öğrenir. Sembolik oyun süreci devam eder. Bebeğiyle konuşur, kitap okur gibi sayfaları çevirir. Basit resimler ve boyamalar yapabilir. Şarkılar ve tekerlemeler öğrenmeye başlar. Ayakkabısını ayağına giyip çıkarabilir, düğmelerini ilikleyebilir.

2–4 yaş arası çocukların sosyal gelişimleri

Erikson'a göre 1,5–3 yaş arası da özerklik evresidir. Çocuğunuz bağımlılıktan uzaklaşıp, kendini fark etmeye başlar. Bağımsız olmaya ve bazı şeyleri tek başına keşfetmeye çalışır. Nesneleri eliyle tutar, kelimeleri kullanarak kendi isteklerini dile getirebilir. Eğer aşırı koruyucu olur ya da sürekli cezalandırırsanız, çocuğunuz bağımsızlığını kazanamaz. Bu yaş döneminde çocuğunuz kendini kanıtlamak için uğraşır. Yapması istenen şeylere "hayır" yanıtını verir. Bu dönem çocukları ile çok fazla inatlaşmamakla birlikte her isteklerini de yerine getirmemek gerekir. Bu yaş dönemi çocukları artık bebeklikteki pasif durumundan sıyrılıp, aktif döneme geçer. Sosyal ilişkiler sonucunda da işbirliği yapmayı, otorite ile ilişki kurmayı, taklit etmeyi ve utanmayı öğrenir.

Çocuğunuz bu dönemde tuvalet konusunda eğitilmelidir. Bu dönemde çocuğunuzun ilgisi dışkılama bölgesindedir. Ona tuvalet eğitimi verirken onu azarlamanız ve zorlamanız, onun sosyal ilişkilerinde de inatçı olmasına ve özgüvenini yitirmesine sebep olabilir. Şöyle ki, çocuğunuz bağımsızlık kazanmaya başlamakla birlikte dışkı tutma ve bırakma davranışlarını yoğun bir şekilde kullanır ama bu konuda onunla inatlaşır ve onu zorlarsanız, bağımsız olma ve kendine güvenme çabalarını elinden almış olursunuz.

İki yaş çocuğu, ailesi dışındaki kişilerle bir arada olabilmek için onların da kuralları olabildiğini ve onlarla nasıl beraber olabileceğini öğrenir. Bazı anneler, çocuklarının huysuzluklarından şikayet ederek çocuklarını sosyal ortamlardan uzak tutmaya çalışırlar. Tam tersine çocuğunuzun sosyal ortamlarda nasıl davranılabileceğini öğrenebilmesi için bu tür ortamlarda bulunmasını sağlamalısınız.

Çocuğunuz bu yaşlarda, kendi yaşıtları ile birlikte olmaya çalışır ve yetişkinlerden uzaklaşmak ister. Bir yandan da büyüklerin ilgisini ve dikkatini çekmek için uğraşır.

3 yaşından itibaren çocuk giderek sosyal çevreye uyum sağlamaya ve kurallara uymaya başlar. Grup oyunları oynamaya ve arkadaşları ile vakit geçirmeye başlar. Cinsel farklılıkları öğrenir. Nasıl dünyaya geldiğini öğrenmek ister. Cevap vermemek ya da yanlış bilgiler vermek çocuğun güven duygusunu zedeler.